ورزش در فضای باز، به‌ویژه در ارتفاعات مانند کوه‌نوردی، بدن را در معرض سطوح بالای تابش فرابنفش (UV) خورشید قرار می‌دهد. با افزایش ارتفاع، میزان نفوذ اشعه UV افزایش می‌یابد (حدود 10٪ به ازای هر 1000 متر ارتفاع)، که این مسئله خطرات متعددی برای پوست، چشم و سلامت عمومی ورزشکاران ایجاد می‌کند.

اثرات زیان‌بار اشعه UV:

 1. آسیب‌های پوستی:

 • اشعه UVB باعث آفتاب‌سوختگی می‌شود، در حالی که UVA در پیری زودرس پوست، آسیب به DNA و ایجاد سرطان‌های پوستی نقش دارد.

 • مطالعات نشان می‌دهند که قرارگیری مداوم در معرض UV با افزایش ریسک ملانوما و سرطان‌های سلول پایه و سنگفرشی پوست در ارتباط است (Narayanan DL et al., 2010, Int J Mol Sci).

 2. آسیب‌های چشمی:

 • تابش UV می‌تواند منجر به بیماری‌هایی نظیر کراتیت نوری (Photokeratitis)، آب مروارید، دژنراسیون ماکولا و حتی آسیب‌های شبکیه شود.

 • سازمان بهداشت جهانی تخمین می‌زند که تا 20٪ از موارد آب مروارید ناشی از مواجهه با UV است (WHO, UV Radiation and the INTERSUN Programme, 2003).

 3. اثرات فیزیولوژیک:

 • قرارگیری در آفتاب به همراه فعالیت بدنی می‌تواند به افزایش دمای مرکزی بدن و کم‌آبی منجر شود، که عملکرد فیزیکی و شناختی را کاهش می‌دهد (Sawka MN et al., 2011, J Appl Physiol).

راهکارهای پیشگیرانه:

1. استفاده از ضدآفتاب:

 • ضدآفتاب‌های طیف وسیع با SPF حداقل 30، حاوی فیلترهای فیزیکی (مانند زینک اکسید) یا شیمیایی (مانند آووبنزون) می‌توانند بیش از 97٪ از اشعه UVB را مسدود کنند.

 • مطالعات متعدد نشان داده‌اند که استفاده منظم از ضدآفتاب، خطر ایجاد سرطان‌های پوستی را به‌طور چشمگیری کاهش می‌دهد (Green AC et al., 2011, J Clin Oncol).

 • ضدآفتاب باید 15 تا 30 دقیقه قبل از قرارگیری در آفتاب استفاده و هر دو ساعت یک‌بار یا پس از تعریق شدید تجدید شود.

2. استفاده از عینک آفتابی استاندارد:

 • عینک‌هایی با فیلتر UV400 قادرند 100٪ اشعه‌های UVA و UVB را فیلتر کنند.

 • لنزهای پلاریزه شده نیز به کاهش خیرگی (Glare) ناشی از انعکاس نور خورشید بر سطح برف یا سنگ کمک می‌کنند و دید را واضح‌تر می‌سازند.

در نتیجه؛ قرار گرفتن در معرض تابش مستقیم آفتاب در ارتفاعات، یک عامل خطر جدی برای ورزشکاران فضای باز محسوب می‌شود. بهره‌گیری از روش‌های پیشگیرانه مانند استفاده از ضدآفتاب مناسب، عینک محافظ و پوشش فیزیکی، به کاهش خطرات پوست و چشم و حفظ عملکرد جسمی کمک می‌کند.

گردآوری: بخش تحقیق و‌پژوهش فدراسیون کوه‌نوردی و صعودهای ورزشی

منابع:

 1. Narayanan DL, Saladi RN, Fox JL. Ultraviolet radiation and skin cancer. Int J Mol Sci. 2010;11(9):3206–3222.

 2. World Health Organization (WHO). UV Radiation and the INTERSUN Programme. 2003.

 3. Green AC, Williams GM, Logan V, Strutton GM. Reduced melanoma after regular sunscreen use: randomized trial follow-up. J Clin Oncol. 2011;29(3):257–263.

 4. Sawka MN, Leon LR, Montain SJ, Sonna LA. Integrated physiological mechanisms of exercise performance, adaptation, and maladaptation to heat stress. J Appl Physiol. 2011;109(6):1980–1988.